Dit deed ons besluiten de Helios luisterdagen te organiseren. Twee dagen waarop professionals en enthousiastelingen uit de muziekwereld vrij binnen kunnen lopen om met eigen oren een oordeel te vormen over deze complexe materie. En als we dan toch bezig zijn, laten we dan gelijk een mooie collectie AD en DA converters aan de tand voelen!

We hebben niet de middelen om een wetenschappelijk valide test uit te voeren, waarmee alle discussies in één keer van tafel geveegd worden. Dit is dan ook geenszins het doel van deze dagen. Het doel is simpelweg de bezoeker de kans te bieden voor zichzelf te beoordelen óf hij/zij verschillen waarneemt, wát die verschillen zijn en of deze verschillen een eventuele investering waard zijn voor hem of haar.

Converters

De volgende AD converters stonden voor de bezoekers klaar:
- Apogee Symphony
- Prism sound ADA 8 XR
- Lynx Hilo
- Lynx Aurora
- Benchmark ADC16
- Universal Audio Apollo
- Metric Halo ULN8
- Avid HD I/O
We hebben de volgende DA converters voor de luisteraars geselecteerd:
- Apogee Symphony
- Prism sound ADA 8XR
- Lynx Hilo
- Lynx Aurora
- Avid HD I/O
- Benchmark DAC HDR
- Tentlabs b-DAC
- Universal Audio Apollo
- Metric Halo ULN8
- Antelope Zodiac+
- Grace M903

De aansluiting voor het AD vergelijk was als volgt georganiseerd; Muziek werd uitgespeeld vanuit een extern geclockte (Grimm CC-1) Digital Audio Workstation. Via de AES/EBU uitgang (Lynx AES-16ekaart) zette een Benchmark DAC1 het signaal om naar analoog.

Het analoge signaal werd aangeboden aan de desbetreffende AD converter die het weer omzette naar AES/EBU. Dit  AES signaal werd aangeboden aan de DA van een Prism Sound ADA 8. De analoge uitgang van de ADA 8 stuurde een set ATC SCM-100ASL monitors aan.

De opstelling voor het vergelijk van de DA converters was een stukje eenvoudiger. Opnieuw werd uitgespeeld vanuit een DAW via de AES/EBU uitgang(en) van de Lynx AES-16e. De conversie die plaats vond tussen deze kaart en de ATC monitors werd door de verschillende DA converters verzorgd.

Het eerste dat opviel was dat iedereen direct grote verschillen waarnam tussen zowel de AD- als DA converters. De oplossingen van de verschillende fabrikanten hebben overduidelijk eigen karakters. Dat onderstreept maar weer eens dat de waarheid eigenlijk niet bestaat. Welke converter brengt nu de meest natuurgetrouwe authentieke reproductie van het originele signaal te berde? Hoewel hier met complexe meetprocedures wellicht iets over te zeggen is, is dit niet de vraag die we proberen te beantwoorden op deze dagen.

We hebben de luisteraars gevraagd hun bevindingen te noteren en achteraf in te leveren. Deze bevindingen hebben we geanalyseerd om tot onze conclusies te komen.

Interessant gegeven is dat smaak van doorslaggevend belang blijkt te zijn. Iedereen was het erover eens dat er geen slechte apparaten tussen zaten, maar welke converters de voorkeur hadden verschilde sterk per persoon. Toch was er één converter die met kop en schouders boven de rest uitstak en dat was de Prism Sound ADA 8. Op een zeldzame uitzondering na was dit ieders favoriet. Het is echter ook verreweg de duurste oplossing in de selectie.

Interessant is dat sommige luisteraars compleet tegenovergestelde eigenschappen toekenden aan hetzelfde apparaat. Zo komt het meerdere malen voor in de resultaten dat de één vindt dat een converter het laag overdrijft, terwijl de ander zegt laag te missen. Wellicht een kwestie van smaak.

Meestal echter, kwamen de objectieve waarnemingen aardig overeen. Wat meer diepte, een warme klank, sprankelend hoog. Men leek hierin aardig op een lijn te zitten. Wat men hiervan vond bleek echter enorm uiteen te lopen per individu. Smaken verschillen zo bleek eens temeer.

Dit bevestigt onze insteek bij de aanschaf van apparatuur; gebruik vooral je oren en je eigen smaak. Specificaties, reviews van gebruikers en magazines, advies van een verkoper, allemaal waardevol maar ondergeschikt aan je eigen oren en smaak. En oké...je budget.

Clocks

Misschien wel het meest controversiële onderwerp in de online audiowereld van de laatste tijd. Extern klokken, heeft het zin?

We speelden opnieuw audio af in een DAW, die haar weg naar buiten vond via de Lynx L-22. Via AES/EBU ging het signaal naar de Antelope Zodiac+, die analoog uitspeelde naar de ATC SCM-100ASL. De drie opties die getest werden waren:
- De interne clock van de Lynx kaart
- Externe clock op de Lynx in de vorm van de Grimm CC1
- Externe clock op de Lynx in de vorm van de Antelope Trinity

De luisteraars waren het er unaniem over eens dat er verschil hoorbaar was tussen intern klokken en extern klokken. Men gaf aan dat de instrumenten los kwamen van elkaar en een duidelijker plek in de breedte en diepte kregen. De vocalen in de opname kregen meer lucht en ruimte en het algehele beeld werd rustiger.

Grote verschillen tussen de Grimm en Antelope clocks werden niet waargenomen. Deze lagen qua sound zeer dicht bij elkaar.

Opvallend is dat alle luisteraars invulden dat zij verschillen waargenomen hebben. Hoewel dit geen waterdicht bewijs is, aangezien we geen statistisch representatieve blinde luistertest hebben uitgevoerd is het wel een duidelijke indicatie. Opvallend is ook dat in een specifiek geval per ongeluk niet geschakeld werd tussen intern en extern. De luisteraars gaven op dat moment gelijk aan het verschil ook niet meer waar te nemen. Dit geeft enige geruststelling dat we niet met een placebo effect te maken hadden.

Dan is de vraagt die rest: is het verschil in geluidskwaliteit de investering waard? Misschien voorspelbaar, maar dit is opnieuw een vraag die alleen met de eigen oren en smaak te beantwoorden is.

Kabels

Ook op gebied van kabels wordt hevig gediscussieerd op het wereldwijde web. Is dit het gebied van hifi hocus pocus? Of hebben we te maken met een cruciale link in de ketting die de uiteindelijke geluidskwaliteit bepaalt?

Ook hier zijn we er niet op uit geweest een wetenschappelijk valide eindoordeel te vellen. We wilden simpelweg de gelegenheid bieden voor geïnteresseerden om zelf eens te beoordelen of ze verschil waarnemen en of dat verschil voor hen significant is.

Het antwoord in dit geval was een volmondig 'ja!' van de bezoekers. Alle luisteraars namen verschillen waar tussen de kabels. De antwoorden lagen ook hier aardig op een lijn.

Duidelijk werd dat elke kabel een eigen karakter heeft. Opnieuw is het lastig te concluderen welke kabel nu 'de waarheid' laat horen. Laten we voor nu concluderen dat ze allen een eigen perceptie op de waarheid hebben.

De mooie kans die dit biedt is om een audiosysteem te 'fine-tunen' middels de kabels. Een willekeurige combinatie van converter en monitors heeft een eigen karakter. Door de juiste kabel te selecteren kan men dit karakter naar eigen hand zetten. Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat de klank van een systeem wat hoog mist. Specifieke kabels die het hoog een tikkeltje 'hypen' kunnen dan uitkomst bieden.

We kunnen in ieder geval concluderen dat de kabels in een audiosysteem een invloedrijke rol spelen. Het is dan ook sterk aan te raden om een bewuste afweging te maken over wat voor kabel het gewenste resultaat biedt.

De luisteraars beoordeelden geen enkele kabel als slecht, of significant minder dan de rest. Opnieuw is de onvermijdelijke conclusie dus dat alleen de eigen oren, smaak en budget uitkomst kunnen bieden bij de keuze.

Succes

Ik denk dat we met trots mogen stellen dat de luisterdagen een succes waren. Voor veel bezoekers was het verhelderend om eens een grote selectie apparaten naast elkaar te beluisteren, met goede monitors in een akoestisch (redelijk) geschikte ruimte.

Het is ook goed om te zien dat iedereen de verschillen helder waarnam. De belangrijkste conclusie echter is dat iedereen deze verschillen voor zichzelf op waarde dient te schatten. Het hangt helemaal van je persoonlijke smaak, werkzaamheden en doelstellingen af welke investering wel en welk niet de moeite waard is.

Je bent natuurlijk van harte welkom om langs te komen en een eigen oordeel te vellen!

Alle bezoekers bedankt voor deze geslaagde dagen!

Het Helios team